{ "title": "Çöl", "image": "https://www.col.gen.tr/images/Col-33.jpg", "date": "21.01.2024 16:41:55", "author": "gökhan gülkal", "article": [ { "article": "
Çöl, dünya üzerinde yer alan ana biyom (Birbirine bitişik, benzer yayılmış yaşam alanları) tiplerinden biridir. Çöller yılda 250 mm'den daha az yağış alan bölgelerdir. Sanılanın aksine gezegenin en soğuk bölgeleri olan Antarktika ve Grönland'ın büyük bölümü de çöl tanımının içine girer. Buradan anlaşılacağı gibi çöl terimi sadece sıcak bölgeleri değil soğuk ve kurak bölgeleri de tanımlar.

Çöllerdeki Canlı Türleri

Çöller büyük birer ekosistemdirler ve çöl atmosferindeki düşük nem gündüz ve gece arasında çok büyük sıcaklık farklarının oluşmasına yol açar. Çöllerin aldıkları yağış miktarında büyük değişkenlikler görülür. Yağışların zamanı da öngörülemez. Sıcak iklim çöllerinde toprakta organik maddelerin miktarı az olmasına karşı bol miktarda mineral bulunur. En gelişmiş çöllerde bile bitki örtüsü oldukça seyrektir. Toprak güneş ışınlarına ve rüzgârın etkisine doğrudan maruz kalır. Çöl şartlarında yaşayabilen yıllık ve çok yıllık bitkiler vardır, ancak çok yıllık bitkilerden kaktüsler tipiktir. Kuzey kutbu'nda 400 kadar bitki türü olmasına karşın Antarktika'da yaşayan hiçbir bitki türüne rastlanmamıştır. Çölde yaşayan bitkiler su kaybını asgariye indirmek için genelde ya çok küçük yapraklara sahiptir ya da hiç yaprakları yoktur. Bitkilerin bazıları ise yer altı organları olarak yaşar ve sadece aşırı yağış zamanlarında kısa bir büyüme dönemine sahiptir.

Çöl hayvanları çok çetin koşullarla baş etmek zorunda kalırlar; su kadar besin de çok nadirdir, sıcaklık dramatik bir şekilde değişir, kumda ya da kalın kar tabakası üzerinde yürümek ve yuva kazmak çok zordur. Bu zorlukları aşmak için hayvanlar çok çeşitli fizyolojik ve davranışsal uyumlar geliştirmiştir. Sıcak çöllerdeki hayvanların çoğu küçüktür, günün en sıcak saatlerini bitki diplerinde ya da yer altında geçirip gece saatlerinde avlanır ve besin ararlar. Kanguru faresi gibi bazı hayvanlar, besinlerde bulunan ve metabolizmalarında ortaya çıkardıkları su ile hayatlarını devam ettirir. Bu hayvanların canlı biyokütlesi çok düşüktür ve boyutları oldukça özelleşmiştir.

Dünya üzerindeki en ünlü çöller, Kutup çevrelerinde bulunan soğuk çöller ve Kuzey Afrika'daki Büyük Sahra, Güney Afrika'daki Kalahari Çölü, Asya'daki Gobi ve Güney Amerika'daki Atacama çölleridir. Dünyadaki en büyük çöl Büyük Sahra'dır.

Çölde yaşam

Çöllerde yiyecek ve içecek sıkıntısı nedeniyle burada hayatını sürdüren canlılar olumsuz koşullara karşı birçok adaptasyon geliştirmiştir. Kutup çöllerinde hayvanlar daha büyük yapılı ve daha kalın bir deri tabakasına sahiptir. Ayrıca bu hayvanları koruyan oldukça gelişmiş yağ tabakaları vardır. Kutup çöllerinde ya da buralara yakın bölgelerde yaşayan insan toplulukları bölgeye ait penguen, kutup ayısı, kutup tilkisi, fok, balina, deniz aslanı gibi hayvanları avlayarak bunların et, deri ve yağlarından hem faydalanır hem de bu maddelerin ticaretini yaparlar.

Sıcak çöllerde ise hayatın daha zor olduğu söylenebilir çünkü kutuplarda yaşayan hayvanlardan farklı olarak su gibi önemli bir sorunları daha vardır. Onlar da bu sorunu çözmek için de çeşitli adaptasyonlar geliştirilmiştir. Örnek olarak develer hörgüçlerinde yağ biriktirirler ve ihtiyaç anında fazla yağı bir dizi kimyasal işlemden geçirerek suya çevirir ihtiyaçlarını bu yolla giderirler. Birçok çöl hayvanı ise küçük boyutludur ve bu onların çabuk terlemesini engeller. Diğer bazı çöl hayvanları da suyu çeşitli şekillerde depo eder ya da aldıkları besinlerin suyundan istifade ederler. Sıcak çöllerde yaşayan çöl insanları ise kısıtlı sayıdaki su kaynaklarına bağımlı olarak göçebe bir yaşam sürerler. Develer bu insan toplulukları için çok büyük önem taşır. Çöl gemisi denen bu hayvanlar insanlar için su kaynakları arasındaki uzun mesafeleri aşmanın tek yoludur.
" } ] }